پایان نامه بررسی رابطه مسئولیت اجتماعی با عملکرد مالی و غیر مالی شرکت (مطالعه موردی شرکت های صنعتی استان گلستان)
چکیده
هدف از اجرای این پژوهش، بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی با عملکرد مالی و غیر مالی شرکت های صنعتی استان گلستان است. مسئولیت اجتماعی شرکت ها، از طریق پرسشنامه ای که حاوی 43 سئوال در زمینه مسئولیت اجتماعی کارکنان، مشتریان، سرمایه گذاران، جامعه، محیط زیست و تامین کنندگان می باشد، اندازه گیری شد. از اطلاعات 18 شرکت صنعتی در سال 1393 استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز روش رگرسیون سلسله مراتبی به کار گرفته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد مسئولیت اجتماعی شرکت نسبت به 6 سهامدار با عملکرد مالی و غیرمالی شرکت ها رابطه معنی داری وجود دارد. این پژوهش به مدیران کمک خواهد کرد تا سیاست های موثر مربوط به مسئولیت اجتماعی شرکت ها که برای دستیابی به عملکرد مالی بهتر آن ها در بلند مدت لازم است را توسعه دهند. همچنین بینشی را برای شرکت ها در زمینه نقش مسئولیت اجتماعی در کسب منافع آتی فراهم می نماید.
کلید واژه: مسئولیت اجتماعی کارکنان، مشتریان، سرمایه گذاران، جامعه، محیط زیست و تامین کنندگان، عملکرد مالی و غیر مالی
مقدمه
امروزه بسیاری از صاحب نظران معتقدند که به دلایلی همچون خصوصی سازی و انتقال قدرت اقتصادی از دولت ها به سازمان ها و در نتیجه، کوچک شدن دولت ها، برای حل مشکلات اجتماعی و زیست محیطی، دولت ها دارای منابع و قدرت لازم نیستند و سازمان ها باید دولت ها را در این زمینه یاری نماید. اگر چه در سال های اخیر، در سطح جهان، پیشرفت های قابل ملاحظه ای در زمینه ی مسئولیت اجتماعی شرکت ها صورت گرفته و مدیران و سازمان ها توجه زیادی به این مفهوم می کنند، اما مدیران و سازمان های ایرانی با این مفهوم تا حدودی بیگانه اند. شاید یکی از دلایل این فقدان پیشرفت در ایران، اقتصاد دولتی باشد، اما می توان گفت که نوع نگرش و بینش مدیران ارشد سازمان ها به این مقوله نیز در آن بی تاثیر نبوده است.
سیر تاریخی مسئولیت اجتماعی سازمان
رابطه بین سازمان و فعالیت های آن از یک سو و بین سازمان و جامعه از سوی دیگر، موضوعی دیرینه است که همواره در میان پژوهشگران سازمان و علم الاجتماع مورد بحث و تبادل نظر بوده است. اما این رابطه، به شکل امروزی که از آن به مسئولیت اجتماعی سازمان یاد می شود، از دهه 1950 آغاز شد. در این دهه، پژوهشگران، آزمون و تحلیل مفاهیم و نظریه های مرتبط با مسئولیت های سازمان را در قبال جامعه آغاز کردند و مسئولیت های اجتماعی کسب وکار را به طور کلی، مسئولیت های اجتماعی سازمان نامیدند(ون یوپن[1]، 2010)
[1]- Van Eupen
سیر تطور تاریخی مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمان به پنج برهه زمانی تقسیم شده است تا چارچوبی برای بررسی تاریخی آن فراهم شود. این پنج مرحله عبارتند از:
- در مرحله اول، پژوهشگران به معرفی مسئولیت های اجتماعی تجار و بازرگانان پرداختند(بوون[1]، 2000). فعالیت های این گروه از طریق به کار بردن «نظریه قرارداد اجتماعی[2]» و «نظریه مشروعیت[3]» انجام گرفت؛ پژوهشگران این دوره سعی در تصویب وجود مسئولیت کسب و کارها در قبال جامعه داشتند. بوون، بنیان گذار مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمان از پژوهشگران سرشناس این دوره است.
- همزمان با گروه یاد شده که قابل به وجود مسئولیت های سازمان در قبال جامعه بودند، برخی دیگر از پژوهشگران جایگاه نقیض مسئولیت اجتماعی سازمان را به رسمیت شناختند. برای مثال، فریدمن[4]، درسال 1970 بیان می کند: تنها وظیفه موسسه کسب و کار است» این جمله به معنای آن است که تنها مسئولیت قانونی و مشروع سازمان، مسئولیت اقتصادی است. از آنجا که برهه زمانی این گروه با الگوی مدرنیسم متقارن است، اظهارات این گروه، حکایت از تاثیر پذیرفتن از الگوی مدرنیسم دارد.
- در مرحله سوم، پژوهشگران تمرکز بیشتری بر مفهوم سازی[5] و ادراک مسئولیت اجتماعی سازمان داشتند. آنان در این مرحله، برای پاسخگویی به گروه قبل که منکر مسئولیت های اجتماعی برای سازمان بودند، تلاش می کردند ضرورت این موضوع را تبیین کنند اما از آنجا که در این زمان، با فقدان تحلیل های عمیق در مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمان مواجه هستیم، تمرکز پژوهشگران بر پاسخ به این پرسش سوق پیدا می کند که «مسئولیت اجتماعی سازمان چیست؟» کارول[6] (1979) اولین مدل مفهومی را ارائه داد که به طور جامع، ابعاد بنیادی مفهومی را که او عملکرد اجتماعی سازمان نامید، تشریح کرد. او مدلی از عملکرد اجتماعی سازمان از طریق: 1. ارائه یک تعریف مبنایی از مسئولیت اجتماعی سازمان 2. بررسی موضوعات برای آن دسته از شرکت هایی که دارای مسئولیت اجتماعی هستند. و 3. ذکر خصوصیات فلسفه پاسخگویی و مسئولیت پذیری، پیشنهاد داد.
- در مرحله چهارم نیز پژوهشگران برای پاسخگویی به گروهی که اعتقاد به نادرست و غیر قانونی بودن مسئولیت اجتماعی سازمان داشتند، بویژه فریدمن، بر این پرسش که «چه ضرورتی در پایبندی سازمان به مسئولیت اجتماعی وجود دارد؟» متمرکز شدند (گاردبرگ[7] و فومبرون[8]، 2006). البته در این زمان، علاوه بر رویکرد هنجاری از رویکرد اقتصادی نیز استفاده شد.
- مرحله پنجم با اثر فریمن با عنوان« مدیریت استراتژیک: رویکرد ذی نفعان» در اسل 1984 آغاز شد. در این رویکرد جدید که به رویکرد ذی نفعان شهرت یافت، پرسش مبنایی عبارت است از« سازمان نسبت به چه افرادی مسئولیت اجتماعی دارد؟» فریمن در سال 1948 نظریه ذی نفعان را به منظور ایجاد سیر جدیدی از تفکر درباره ماهست یک سازمان معرفی و این پرسش مبنایی را مطرح کرد که در «قبال چه دی نفعانی و با چه تحلیل هزینه – فایده ای سازمان باید مدیریت شود؟»
[1]- Bowen[2]- social contract theory[3]- Legitimacy theory[4]- Friedman[5]- conceptualization[6]- Carroll[7]- Gardberg[8]- Fombron
فهرست مطالب
فصل اول :كلیات تحقیق.. 1
مقدمه. 2
بیان مسئله. 3
ضرورت و اهمیت انجام تحقیق.. 5
اهداف تحقیق ...........................................................................................................................6
سوالات تحقیق.. 7
فرضیه های تحقیق: 8
تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها ...................................................................................................9
فصل دوم: بررسی ادبیات و پیشینه موضوع. 11
مبانی نظری مسئولیت پذیری اجتماعی ................................................................................13
2-1- 1- مقدمه ............................................................................................................12
2-1-2 سیر تاریخی مسئولیت اجتماعی سازمان 13
2-1-3 تعریف مسئولیت اجتماعی 16
2-1-4- معنا و مفهوم مسئولیت پذیری اجتماعی 25
2-1-5 مسئولیت اجتماعی 27
2-1-6 انواع مسئولیت اجتماعی 30
2-1-7 ابعاد مسئولیت اجتماعی شرکت 32
2-1-8 دیدگاه های مسئولیت اجتماعی 34
2-1-9 مدل های مسئولیت اجتماعی سازمان ها 36
2-1-10 چارچوب تعیین استراتژی های مسئولیت اجتماعی سازمان 38
2-1-11مسئولیت اجتماعی فردی برای دستیابی به مسئولیت اجتماعی گروهی 39
2-1-12 نقش منابع انسانی در مسئولیت اجتماعی .................................. . ..................................41
2-1-13 تاثیرات توجه به مسئولیت اجتماعی سازمان ........................ ..............................................43
2-2-1 مقدمه .......................................................................................................................49
2-2-2 تعریف و مفهوم عملکرد و ارزیابی عملکرد .........................................................50
2-2-3 مدل های ارزیابی عملکرد ................................................................................51
2-2-4 مدل های حسابداری ارزیابی عملکرد ............................................................................51
2-2-5 مدل های اقتصادی ارزیابی عملکرد ........................................................................53
2-2-6 ضرروت و اهمیت بازاریابی علمکرد .............................................................56
2-2-7 مسئولیت اجتماعی و عملکرد مالی ....................................................................58
2-2-8 آثار رفتاری استفاده از معیارهای ارزیابی عملکرد ...................................................60
2-2-9 معیارهای غیرمالی ارزیابی عملکرد و مطالوبیت فرآیند ..........................................62
2-2-10 مسئولیت اجتماعی شرکت و کشورهای آسیایی ............................................................62
2-2-11 مسئولیت اجتماعی شرکت از دیدگاه سهامداران ................................................63
2-2-12 اندازه گیری مسئولیت اجتماعی شرکت ........................................................64
2-2-13 عملکرد مالی و غیر مالی شرکت ...............................................................65
2-2-14 مسئولیت اجتماعی و عملکرد مالی و غیر مالی شرکت ....................................67
2-2-15 مسئولیت اجتماعی نسبت به مشتریان و عملکرد شرکت ..............................70
2-2-16 مسئولیت اجتماعی شرکت نسبت به سرمایه گذاران و عملکرد شرکت .............................71
2-2-17 مسئولیت اجتماعی نسبت به محیط زیست و عملکرد شرکت ...............................72
2-2-18 مسئولیت اجتماعی نسبت به تامین کنندگان و عملکرد شرکت ....................................73
2-3 پیشینه تحقیق ....................................................................................................74
2-3-1 سابقه تحقیقات انجام شده در داخل کشور 74
2-3-2 سابقه تحقیقات انجام شده در خارج کشور. 79
2-4 چارچوب نظری تحقیق 82
فصل سوم: روش شناسی تحقیق .................. ............................................................84
3-1 مقدمه 85
3-2 متدلوژی پژوهش 85
3-3 جامعه آماری ، حجم نمونه و روش نمونه گیری 86
3-4 ابزار گردآوری 87
3-5 روش جمع آوری داده ها 87
3-6 روایی و پایایی تحقیق 89
3-7 روش تجزیه و تجلیل اطلاعات 93
فصل چهارم 95
4-1 مقدمه 96
4-2 توصیف یافته های تحقیق 96
4-3 آزمون نرمال بودن داده های تحقیق .............................................................98
4-4 توصیف متغیرهای اصلی پژوهش و آزمون همبستگی .....................................99
4-4 آزمون رگرسیون سلسله مراتبی ..................................................................104
فصل پنجم ................................................................................................109
5-1 مقدمه 110
5-2 تجزیه و تحلیل و پیشنهادات بر اساس آن ......................................................111
5-3 محدودیت تحقیق 115
5-4 توصیه برای آینده 116
منابع ............................................................................................................117
پیوست ....................................................................................................135
فهرست جداول
جدول 2-1 نظریه پردازان و تاثیر اندازه سازمان بر ساختار سازمان ...............................33
جدول 2-2 نظریه پردازان و تاثیر اندازه سازمان ................................................33
جدول 2-3 تاثیر اندزاه سازمان بر نسبت کارکنان اداری ......................................34
جدول 2-4 معرفی مدل های همراستایی استراتژیک فناوری اطلاعات با کسب و کار سازمان .........................66
جدول 3-1 نوزیع سئوالات پرسشنامه اندازه سازمان ...........................................94
جدول 3-2 توزیع سئوالات پرسشنامه استراتژی اکتشاف ..........................................95
جدول 3-3 توزیع سئوالات پرسشنامه عملکرد سازمان ....................................................................................95
جدول 3-4 توزیع سئوالات متغیرهای پرسشنامه و آلفای کرونباخ ...................................................................98
جدول 4-1 توزیع فراوانی بر حسب جنس ....................................................................................................102
جدول 4-2 توزیع فراوانی بر جسب سن ......................................................................................................103
جدول 4-3 توزیع فراوانی بر حسب تحصیلات ............................................................................................104
جدول 4-4 توزیع فراوانی بر حسب سابقه کار .............................................................................................105
جدول 4-5 آمار توصیفی متغیرهای تحقیق ...................................................................................................106
جدول 4-6 آزمون K-S ................................................................................................................................107
جدول 4-7 میزان همبستگی بین فناوری اطلاعات و عملکرد سازمانی ........................................................108
جدول 4-8 میزان همبستگی بین استراتژی اکتشاف و عملکرد سازمانی .......................................................109
جدول 4-9 میزان همبستگی بین معماری فناوری اطلاعات و عملکرد سازمانی ..........................................110
جدول 4-10 تحلیل واریانس .......................................................................................................................111
جدول 4-11 ضریب همبستگی و ضریب تعیین ..........................................................................................112
جدول 4-12 آزمون دوربین واتسون .............................................................................................................113
جدول 4-13 تحلیل رگرسیون چند متغیره ....................................................................................................114
جدول 4-14 جمع بندی آزمون فرضیات تحقیق ..........................................................................................115
فهرست اشکال
شکل 2-1 جایگاه معماری فناوری اطلاعات در استراتژی فناوری اطلاعات ................................................40
شکل 2-2 معماری فناوری اطلاعات در سه سطح ........................................................................................41
شکل 2-3 مزایای معماری فناوری اطلاعات در تقابل با چالش های آن .......................................................42
شکل 2-4 چهار استراتژی معماری و تمرکز بر مزایای متفاوت ....................................................................44
شکل 2-5 مزایای هر یک از استراتژی های معماری فناوری اطلاعات .........................................................45
شکل 2-6 ارتباط میان استراتژی کسب و کار و استراتژی و عملکرد ............................................................48
شکل 2-7 استراتژِ های عام مایکل پورتر .......................................................................................................60
نمایه 2-1 ویژگی های مهم ترین روش شناسی های طراحی فناوری اطلاعات .............................................49
نمایه 2-2 مدل همسویی استراتژیک هندرسن و ون کاترمن ..........................................................................53
نمایه 2-3 مدل ایجاد همسویی .......................................................................................................................55
نمایه 2-4 گام بعدی در همسوسازی کسب و کار فناوری اطلاعات ..............................................................56
مدل مفهومی تحقیق ........................................................................................................................................86
فهرست نمودار
نمودار 2-1 سیستم عملکرد فردی ..............................................................................76
نمودار 4-1 توزیع فراوانی بر حسب جنس ..................................................................102
نمودار 4-2 توزیع فراوانی بر حسب سن .....................................................................103
نمودار 4-3 توزیع فراوانی بر حسب تحصیلات ..................................................104
نمودار 4-4 توزیع فراوانی بر حسب سابقه کار ..................................................................106
